درس اخلاق استاد سعیدی آریا زید عزه

کتاب چهل حدیث امام خمینی رحمت الله علیه سال ۱۴۰۳ جلسه پنجم

استاد سعیدی آریا (زید عزه)

ریا و شریک قرار دادن برای خدا

مقام سوم ؛ ریا در احکام

حضرت امام در مقام سوم بیان می فرمایند که نوعا متدینین و عامه مردم اهل مناسک، گرفتار این مقام هستند، و شیطان بیشتر در این مقام تصرف میکن یعنی در اعمال ظاهری آدم، و مکاید نفس در این مرحله بیشتر است. این نوع ریا بیشتر به سراغ مردم عادی می آید چراکه دوست دارند اعمال و کارهاشون دیده شود. در این مقام اینکه عمل انسان بشود مهم نیست چون دیده شدن که در هرصورت در اعمال ظاهری اتفاق می افتد بلکه بحث نیت آدم است که که این عمل را برای خوش آمد و دیدن دیگری انجام میدهد یا فقط خدارا در نظر دارد.

بسیار اتفاق می افتد که شخص ریا کار خودش هم ملتفت نیست که نیتش تغییر کرده و ملاک برای او  پسندیدن دیگران شده است، این بیشتر به این جهت است که انسان چون فطرتا خودش را دوست دارد، عیوب خودش رو حسن میبینه، آدمی نسبت به خودش همین است، نوعا از خودش تعریف میکنه، ریا خودش را هم تحصیل علم دیانت و تبلیغ دین میبیند.

مثلا در تحصیل علم دیانت، انسان میل دارد در محضر علما و فضلا مطالب مهمی را حل کند، طوری که کس دیگری حل نکرده باشد، اصلا دنبال این است که مسئله شرعی بپرسد که هیچ کس دیگه ای نپرسیده باشد و  این طور مطرح کند که فقط به ذهن خودش رسیده، یا میرود یک مسئله را حل میکند و جوری مطرح میکند که نشان دهد که فقط خودش توانسته حل کند، و فقط او میفهمد.

این فرد دوست داره هرکسی که با او طرف میشود بر او غلبه کند و خجلش کند، در حالی که غافل است که فقط در محضر علما شاید اعتباری پیدا کند ولی از نظر مالک الملک افتاده و برای خداوند شریک قرار داده،

این عمل ریائی مخلوط با چند معصیت دیگر هم هست معمولا ، مثل رسوا کردن و آبرو بردن دیگران، جسارت و هتک مومن دیگر.

حضرت امام در ادامه چند راه حل برای رفع این نوع ریا میدهند

راه حل اول : اگر نفس مجددا دام افکند که این کار را کن و غرض تو این است که میخواهی حکم شرعی و حکم الله مشخص شود ، در باطن خود بپرس که اگر این حکم شرعی را رفیقت مطرح میکرد و تو مغلوب میشدی چه حسی پیدا میکردی؟ مگر در هرصورت حکم خدا روشن نشده بود؟ تو خوشحال میشدی یا نه؟ اگر غرض روشن شدن مسئله شرعی هست فرقی نمیکند تو بگویی یا دیگران، اگر حالت گرفته میشود و ناراحت میشوی مشخصه در این ادعی صادق نیستی.

راه حل دوم : اگر نفس به تو گفت اظهار نظری که میکنی به جهت ثواب بردن است، به نفست بگو که اگر خدا به تو میگفت که چنانچه در این بحث مغلوب بشوی من به تو این ثواب را میدهم، باز هم دنبال اظهار نظر میروی یا نه؟ اگر بازهم دنبال اظهار خودت هستی پس یعنی در این ادعی هم صادق نیستی.

حضرت امام در ادامه دعا میکند که خدایا دل ما را از کدورت شرک و گناه پاک بفرما ، و مثالی میزنند که در شئون مختلف اینطور نیست که کسی که بالاتر است ریا کند و کسی که پایین تر است ریا نکند، مثلا کسی که امام جماعت است ، در صحبت هایش ممکن است بگوید الحمدلله که مردم متدین شدند و بنده دیدم در نماز فلانی و فلانی شرکت میکنند، ظاهرش این است که دارد شکر میکند ولی باطنش این است که به نوعی خود را اظهار میکند، یا اینکه درجایی حتی نمازگزارانش زیاد نیست ولی پیش خودش میگویید الحمدلله که ما دنبال شهرت نیستیم و این هم به نوعی ریاست در جای دیگر ماموم است و صف اول نشسته و میگوید الحمدلله که ما موفق شدیم صف اول باشیم یا میرود صف انتهای جماعت و میگوید الحمد لله که ما تواضع داریم و نمیخواهیم تو چشم باشیم و …

ریا تابع فکر و قلب من است و ارادی است ، و دیدن یا ندیدن مردم مهم نیست بلکه نیت من مهم است، نیت من رضایت خداست یا اینکه به نحوی در دل دیگران جاشدن، و شیطان هم برایش امام و ماموم فرقی نمیکند و سعی میکند برهمه غلبه کند. پس میشود انسان عملی را نمایش دهد ولی با قصد رضایت الهی و این دیگر ریا نیست .